Międzynarodowe prawo transportowe. Terminy przedawnienia roszczeń

mec. Katarzyna Woroszylska, Rechtsanwältin / Adwokat, Partner w Kancelarii Prawnej e|n|w|c

Najczęściej spotykaną w praktyce prawniczej i sądowej regulacją międzynarodowego transportu jest Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu towarów (dalej: CMR) z 1956 r., która posiada dość skomplikowane regulacje przedawnienia roszczeń wynikających ze świadczenia międzynarodowych usług przewozowych, stąd warto się im przyjrzeć z bliska a również podkreślić, że i w jaki sposób różnią się od regulacji krajowych.

CMR reguluje zarówno początek biegu terminu przedawnienia, kwestie zawieszenia biegu przedawnienia w okresie reklamacji jak i konsekwencje przedawnienia roszczenia. Początek biegu terminu przedawnienia zależy od formy naruszenia obowiązków umownych przez przewoźnika obliczony jest od dnia wydania towaru (w przypadku częściowego zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia dostawy) lub od trzydziestego dnia po upływie terminu dostawy (w przypadku całkowitego zaginięcia towaru). W przypadku braku ustaleń odnośnie dokładnego dnia dostawy, bieg przedawnienia liczy się od sześćdziesiątego dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika. We wszystkich pozostałych przypadkach należy liczyć od dnia zawarcia umowy przewozu. Na gruncie CMR jak również na gruncie polskiego prawa cywilnego do obliczenia terminu nie wlicza się dnia wskazanego jako wyjściowego, tj. dnia, w którym nastąpiło lub winno było nastąpić dane wydarzenie.

Zgodnie art. 32 CMR, co do zasady roszczenia wynikające z umowy podlegającej CMR przedawniają się po upływie jednego roku. Jeżeli jednak przewoźnikowi można zarzucić tak zwaną „kwalifikowaną winę”, zleceniodawca ma nawet trzy lata na dochodzenie roszczeń. Z punktu widzenia praktyka wiele problemów kryje się w definicji tej „kwalifikowanej winy”. Jak bowiem podaje art. 32CMR, wina ta może przybrać postać zarówno tak zwanego złego zamiaru, który w terminologii polskiej należałoby rozumieć jako winę umyślną jak i niedbalstwa, które według prawa obowiązującego w miejscu prowadzenia sprawy sądowej uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem. W Polsce przyjmuje się więc, że przedłużony termin przedawnienia roszczeń wynikających z CMR wymaga celowego działania przewoźnika (jak np. udziału w kradzieży) lub rażącego niedbalstwa, przy czym oczywiście większość przypadków rozstrzyganych przed sądem dotyczy właśnie tego, czym w międzynarodowym transporcie towarów jest rażące niedbalstwo. Orzecznictwo dopiero formułuje definicje i w praktyce często trzeba polegać na porównaniach z już osądzonymi kazusami. Należy przy tym pamiętać, że każdy kraj indywidualnie interpretuje CMR i że w związku z tym to, co w jednym kraju może być jeszcze poniżej granicy rażącego niedbalstwa, w innym może uzasadnić zaostrzoną odpowiedzialność przewoźnika.

Zgodnie z tendencją przyjętą w polskim orzecznictwie, roszczenia odpowiadające roszczeniu wynikającemu z Konwencji na podstawie innych przepisów (w szczególności prawa krajowego), mogą być dochodzone także po upływie terminów przedawnienia przewidzianych w CMR. Istnienie roszczeń wynikających z Konwencji nie wpływa bowiem w żaden sposób na ewentualne istnienie równoległych roszczeń na gruncie prawa krajowego.

Rozpoczęty raz bieg przedawnienia może być skutecznie zawieszony pisemną reklamacją. Nieuregulowana pozostaje jednak kwestia trybu jej wnoszenia lub doręczenia, czy też terminów na jej rozpatrzenie, tak więc w tym zakresie trzeba będzie stosować pomocniczo prawo krajowe. Należy też bezwzględnie pamiętać o tym, że w razie procesu to wysyłający będzie musiał udowodnić doręczenie reklamacji, którą w związku z tym warto wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.

Zgodnie z postanowieniami Konwencji, wszczęcie procesu sądowego nie jest zależne od wyczerpania reklamacyjnego trybu dochodzenia roszczeń. Odmiennie regulacje tej materii znajdują się w krajowym Prawie przewozowym (art. 75 ust. 1), gdzie dochodzenie w postępowaniu sądowym możliwe jest jedynie po uprzednim bezskutecznym wyczerpaniu drogi reklamacji, przewoźnikowi zaś - po bezskutecznym wezwaniu zobowiązanego do zapłaty. Powstałe w ten sposób zawieszenie biegu terminu skutkuje do dnia, w którym przewoźnik na piśmie odrzuci reklamację i zwróci załączone do niej dokumenty.

Jak wspomniano na wstępie należy pamiętać o tym, że skutki przedawnienia roszczeń wynikających z CMR unormowane są w sposób odmienny niż przewidują to regulacje krajowe. Dotyczy to przede wszystkim wygaśnięcia roszczeń przedawnionych. Zgodnie z CMR nie jest możliwe ich dochodzenie ani potrącenie z wierzytelności drugiej strony: roszczenie przedawnione nie może być więcej podnoszone, nawet w postaci wzajemnego powództwa lub zarzutu (art. 32 ust 4 CMR). Inaczej na gruncie prawa krajowego, gdzie roszczenie przedawnione nie wygasa a przedawnienie daje zobowiązanemu jedynie możliwość uchylenia się od świadczenia i tylko wtedy, kiedy powoła się na przedawnienie. W przypadku roszczenia z CMR sam sąd będzie musiał sprawdzić, czy roszczenie się nie przedawniło.

mec. Katarzyna Woroszylska

Katarzyna Woroszylska jest adwokatem prawa niemieckiego (Rechtsanwältin), wpisanym na listę adwokatów zarówno w Polsce jak i w Niemczech. Posiada ponad 10 – letnie doświadczenie zawodowe zdobyte podczas współpracy z międzynarodowymi kancelariami prawnymi i w Niemczech i w Polsce. Zakres jej specjalizacji obejmuje przede wszystkim: prawo handlowe, prawo nieruchomości i prawo budowlane, prawo transportowe, prawo konkurencji, prawo własności intelektualnej oraz prawo spółek. Mec. Woroszylska jest wykładowcą w Szkole Prawa Niemieckiego przy UW oraz długoletnim współpracownikiem Fundacji Helsińskiej. Prowadziła postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Współpracuje z C.H. Beck - największym wydawnictwem prawniczym w Polsce i Niemczech. Jest jedynym polskim członkiem Deutsche Gesellschaft für Transportrecht (German Association for Transport Law). Obsługuje największych międzynarodowych przedsiębiorców przy inwestycjach i sporach wartych kilkaset milionów złotych. Biegle włada również językiem francuskim (posiada maturę francuską) oraz odbyła studia prawniczo – ekonomiczne we Francji.

e|n|w|c jest wiodącą siecią kancelarii w Europie Środkowo-Wschodniej, świadczącej kompleksowe usługi doradztwa prawnego. Warszawskie biuro e|n|w|c jest jednym z sześciu w regionie (Wiedeń, Budapeszt, Praga, Brno, Bratysława i Kijów). Ścisła współpraca między biurami umożliwia kompleksową i sprawną obsługę przedsiębiorców operujących zarówno lokalnie jak i międzynarodowo, w tym klientów przeprowadzających transakcje międzynarodowe.

Praktyka kancelarii e|n|w|c koncentruje się wokół szeroko rozumianego prawa gospodarczego, w tym m.in. prawa spółek, prawa kontraktów, prawa nieruchomości, prawa pracy, M&A, ochrony środowiska oraz różnych aspektów materialnego i procesowego prawa cywilnego. Istotną częścią praktyki kancelarii e|n|w|c jest także mediacja pozasądowa, umożliwiająca niejednokrotnie polubowne i korzystne dla obu stron zakończenie wszelkiego rodzaju sporów cywilno-gospodarczych.

Obecnie, e|n|w|c Kancelaria Prawna zrzesza ponad 70 prawników w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, którzy doradzają znaczącym krajowym i międzynarodowym przedsiębiorstwom w takich dziedzinach jak: handel, transport, przemysł, technologia i świadczenie usług, banki i ubezpieczenia.

Ponadto sieć e|n|w|c jest członkiem Interlaw – międzynarodowej organizacji skupiającej wiodące Kancelarie prawa gospodarczego w ponad 100 krajach na świecie, dysponujące ponad 4300 adwokatami i radcami prawnymi.

W warszawskim biurze e|n|w|c do dyspozycji pozostaje zespół prawników biegle władających językami obcymi: angielskim i niemieckim. Eksperci e|n|w|c posiadają zarówno wiedzę wynikającą z międzynarodowej praktyki kancelarii jak i doskonałą znajomość lokalnych uwarunkowań prawnych, z którymi musi zmierzyć się przedsiębiorca.

Źródło: Kancelaria Prawna e|n|w|c

21.03.2011

Tagi: transport, prawo transportowe, roszczenia, przedawnienia

Udostępnij