Nawet o 555% mogą wzrosnąć opłaty za przejazd drogami

Opłata za przejazd drogą na trasie Warszawa - Świecko dla pojazdów ciężarowych może wzrosnąć nawet o 555,3% po wprowadzeniu w Polsce system elektronicznej opłaty za przejazd po drogach krajowych (ETC), który zastąpi dotychczasowy system opłat za korzystanie z infrastruktury drogowej, tzw. system winietowy. Opłaty za przejazd na trasie Rzeszów - Zgorzelec wzrosną o 331%, ale koszt przejazdu z Warszawy do Gdyni spadnie o 57,1%. Takie wnioski płyną z raportu „Ocena wpływu projektowanych zmian w systemie opłat za przejazd pojazdu samochodowego po drogach krajowych na koszty przedsiębiorstw transportu drogowego w Polsce” opracowanym przez prof. Magdalenę Osińską z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na zlecenie ZMPD.

Płatne odcinki dróg - gdzie i za ile?

W dniu 1 lipca 2011 r. zostanie wprowadzony w Polsce system elektronicznej opłaty za przejazd po drogach krajowych (ETC), który zastąpi dotychczasowy system opłat za korzystanie z infrastruktury drogowej, tzw. system winietowy. Nowy system opłat za przejazd będzie realizował wymogi Unii Europejskiej w zakresie postulatów „użytkownik płaci” i „zanieczyszczający płaci”. Głównymi dokumentami, na podstawie których wprowadza się system elektronicznego poboru opłat drogowych w Polsce są: Dyrektywa 2006/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. zmieniająca dyrektywę 1999/62/WE w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe (Dz. Urz. UE L. 157 z 09.06.2006, str. 8) oraz Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r., Nr 218, poz. 1391).

W Polsce system ETC będzie wprowadzany etapami, obejmując w pierwszym roku obowiązywania 1600 km autostrad, dróg ekspresowych i dróg krajowych, zaś docelowo w roku 2014 obejmie łącznie około 4000 km takich dróg. Wprowadzenie tego systemu będzie miało rozliczne konsekwencje dla gospodarki polskiej, a w szczególności dla przedsiębiorstw transportu drogowego. Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce zleciło opracowanie niezależnego raportu, którego przedmiotem były konsekwencje finansowe, jakie wprowadzenie elektronicznego systemu poboru opłat za przejazd będzie miało dla przedsiębiorstw realizujących międzynarodowy transport drogowy ładunków.

Przed sporządzeniem raportu przeprowadzone zostało badanie ankietowe, którego celem było poznanie opinii środowiska przedsiębiorstw międzynarodowego transportu drogowego ładunków na temat proponowanych zmian, wysokości dotychczas ponoszonych opłat za korzystanie z dróg w systemie winietowym, kosztu całkowitego w przeliczeniu na 1 km przejazdu oraz skłonności firm do ponoszenia opłat w nowym systemie. W ankiecie wzięło udział 596 firm co stanowi 2,56% ogółu zarejestrowanych przedsiębiorstw międzynarodowego transportu drogowego w Polsce. W badanych firmach średnia odległość przejechana przez jeden pojazd rocznie w transporcie międzynarodowym wynosi 107.332,9 km, natomiast odpowiednia średnia odległość przejechana przez ten sam pojazd w Polsce wynosi 43.320,04. Przeciętny udział odcinków dróg krajowych, które mają zostać objęte nowo wprowadzanym systemem opłaty za przejazd, w ogólnej długości tras pokonywanych w Polsce wyniósł 43,95%. Z kolei średni koszt przypadający na jeden kilometr realizowanego przewozu wyniósł w badanych firmach 2,52 zł., natomiast średnie dotychczasowe opłaty za korzystanie z dróg w skali jednego roku, wynosiły w przeliczeniu na jeden pojazd 3017,52 zł.

W wyniku badania stwierdzono, iż w dotychczasowym systemie wysokość jednostkowej opłaty za korzystanie z dróg krajowych w przeliczeniu na jeden przejechany kilometr wynosiła 0,08 zł, zaś w przeliczeniu na 1 km dróg, za które pobierane będą opłaty w pierwszym etapie wdrażania nowego systemu, wyniosła ok. 0,15 zł. Z kolei przyjęcie do obliczeń stawek zaproponowanych przez GDDKiA dla pojazdów klasy EURO III o dmc powyżej 12 t wykazało, że nominalnie przedsiębiorstwo transportu drogowego powinno liczyć się z faktem, iż średni koszt przejazdu 1 km przez jeden pojazd po drogach objętych systemem ETC wyniesie w roku 2011 od 0,25 do 0,30 zł, przy czym kwoty te należy zwiększyć dodając opłaty za przejazd po autostradach administrowanych przez koncesjonariuszy, zależnie od ich wykorzystania i stosowanych tam opłat jednostkowych. Planuje się, iż w początkowym okresie działania elektronicznego systemu opłat za przejazd (ETC) stawki będą różnicowane wyłącznie ze względu na dopuszczalną masę całkowitą pojazdu oraz klasę emisji spalin.

Zatem z punktu widzenia kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa transportowe w Polsce, system winietowy jest korzystniejszy aniżeli proponowany system opłat za przejazd, bowiem wykupienie winiety okresowej skutkuje możliwością wielokrotnego przejazdu pojazdu po tej samej trasie bez konieczności ponoszenia dodatkowej opłaty. W systemie tym przedsiębiorca jest jednocześnie zwolniony z opłat za przejazd po autostradach koncesjonowanych, które zawarte są w cenie winiety. Dotychczasowy system okazał się jednak nie tylko niesprawiedliwy z punktu widzenia realizacji wymogów „użytkownik płaci” i „zanieczyszczający płaci” ale nade wszystko nieefektywny, gdyż do Krajowego Funduszu Drogowego trafiał tylko niewielki procent środków pochodzących z zakupu winiet. Nowy system z pewnością będzie bardziej sprawiedliwy z punktu widzenia użytkowania dróg i ochrony środowiska naturalnego. Powstaje natomiast pytanie: czy będzie on bardziej efektywny? Tego ostatniego niestety nie da się stwierdzić jednoznacznie, gdyż założenia wydają się słuszne, ale dopiero ich realizacja pokaże opłacalność przyjętych rozwiązań.

Porównanie z wybranymi krajami UE w zakresie obowiązujących systemów opłat za przejazd, jak również plany rozszerzania dróg objętych systemem ETC w Polsce dają realne podstawy do przewidywania, iż obciążenie transportu drogowego w tytułu opłat za przejazdy po drogach krajowych będzie w najbliższych latach rosło. Stawki proponowane w Polsce od 1 lipca 2011 r. zbliżają się do stawek obowiązujących w Czechach, jednak wysokości opłat za przejazd 1 km przyjęte przez inne państwa, zwłaszcza przez Słowację i Niemcy mogą wskazywać na globalną tendencję w tym zakresie, co w konsekwencji nie jest optymistyczne dla polskich przedsiębiorców.

Analiza wybranych tras wykazała, iż w 2011 roku opłaty na niektórych trasach mogą być przejściowo niższe niż w dotychczasowym systemie winietowym, jednak na tych trasach, na których nastąpi ich wzrost, opłaty będą wielokrotnie przewyższały dotychczasowe wartości. Na przykład na trasie Warszawa - Świecko obecny koszt przejazdu 495 km przez pojazd o 3 lub więcej osiach wynosi 39,6 zł, zaś od 1 lipca 2011 r. za przejechanie tego odcinka przez ten sam pojazd trzeba będzie zapłacić aż 259,5 zł. Wzrost kosztu przejazdu wyniesie zatem aż 555%. Z kolei przejazd 364 km na trasie Warszawa – Gdynia obecnie kosztuje 29,12 zł, natomiast po wprowadzeniu systemu ETC kosztować będzie 12,5 zł. Spadek kosztu wyniesie w tym przypadku 57%, jednak żeby pokryć wzrost ceny jednego przejazdu na trasie Warszawa – Świecko, statystyczny pojazd musiałby jeździć na trasie Warszawa – Gdynia aż 13 razy (lub na 1 pojazd przejeżdżający z Warszawy do Świecka przedsiębiorca musiałby postawić 13 pojazdów na trasę Warszawa - Gdynia), czego nie należy traktować jako możliwości realnej. W tabeli 1 przedstawione zostało porównanie orientacyjnych kosztów przejazdu po drogach krajowych na wybranych trasach.

Tabela 1. Porównanie opłat za przejazd po drogach krajowych w systemie winietowym oraz w systemie ETC na wybranych trasach

Źródło: Opracowanie ZMPD na podstawie raportu

W raporcie zaakcentowano wyraźnie, że podnoszenie opłaty średniej za przejazd 1 km drogi krajowej z 0,2 zł, co jest już kwotą wyższą od obecnej, płaconej w systemie winietowym, ale jeszcze akceptowanej przez środowisko transportowe, do kwoty 0,45 zł za 1 km, skutkować będzie, już w momencie jej wprowadzenia, a więc od połowy 2011 r., podwojeniem udziału opłaty za przejazd po drogach krajowych w średnim koszcie przypadającym na 1 km przejazdu, przy założeniu, że inne składniki kosztów pozostaną na niezmienionym poziomie.

Można, z dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że opisana tendencja stopniowo będzie odbijać się niekorzystnie na konkurencyjności transportu drogowego w Polsce, wymagając od przedsiębiorców skupiania większej uwagi na planowaniu i analizie kosztów firmy, walki na rynku o korzystniejsze zlecenia oraz optymalnego planowania tras przejazdów po drogach krajowych, w zakresie w jakim umożliwiać to będą przepisy.

Ostatecznie bezpośrednia wysokość opłat za przejazd jakie ponosić będą polscy przewoźnicy zależeć będzie od:

• wysokości stawek za przejazd 1 km przyjętych przez GDDKiA i ich zmian,
• wysokości stawek za przejazd 1 km przyjętych przez koncesjonariuszy i ich zmian,
• udziału dróg płatnych i autostrad koncesjonowanych w całej długości tras przejeżdżanych przez pojazd,
• ograniczeń w zakresie korzystania z dróg alternatywnych,
• tempa budowy nowych dróg w Polsce i oddawania kolejnych odcinków do eksploatacji oraz obejmowania ich opłatą za przejazd.

W raporcie proponuje się rozważenie systemu refundacji częściowych w przeciętnej wysokości równej połowie różnicy średniej kwoty jaką za przejechanie 1 km drogi przewoźnicy będą ponosić w systemie opłaty elektronicznej i kwoty ponoszonej przez nich obecnie, otrzymanej po podzieleniu łącznego kosztu zakupu winiet przez liczbę przejechanych kilometrów po tych drogach w Polsce, które mają być objęte nowo wprowadzaną opłatą za przejazd. Jeżeli zatem przeciętna stawka płacona w systemie winietowym za przejazd po drogach krajowych objętych systemem ETC wynosi obecnie 0,15 zł, zaś przeciętna stawka proponowana przez GDDKiA za przejazd 1 km dróg krajowych wynosi 0,25-0,30 zł, to proponowana kwota refundacji powinna wahać się w granicach 0,05-0,075 zł za każdy kilometr. Z uwagi na zachowanie warunku równego traktowania przewoźników ze wszystkich krajów, kwotę refundacji można powiązać z osobą zleceniodawcy, o ile zlecenie zostało wystawione przez zleceniodawcę polskiego. Jeśli przewóz na terenie Polski zlecony zostałby przez zleceniodawcę z innego kraju (z UE lub spoza niej) to wówczas refundacja nie mogłaby zostać dokonana. Wynika z tego, że nie wszystkie przejazdy po drogach w Polsce mogłyby być refundowane. Należy przy tym zwrócić uwagę, iż zleceniodawca winien zwrócić kwotę refundacji przewoźnikowi, tak aby system refundacji wspierał polską gestię transportową, a ponadto uwzględniał fakt, że to właśnie przewoźnik bezpośrednio ponosi opłatę na zasadzie „użytkownik płaci”. System refundacji mógłby zostać przyjęty na okres przejściowy, do momentu ustabilizowania się rynku transportowego w Europie. Proponowane rozwiązanie nadal gwarantuje wzrost wpływów do budżetu państwa z tytułu opłat za przejazd w porównaniu z systemem winietowym, zważywszy także na tranzytowe położenie Polski w centrum Europy.

Płatne odcinki dróg - gdzie i za ile?

_______________

Materiał został przygotowany na podstawie: M. Osińska, „Ocena wpływu projektowanych zmian w systemie opłat za przejazd pojazdu samochodowego po drogach krajowych na koszty przedsiębiorstw transportu drogowego w Polsce”. Raport przygotowany na zlecenie ZMPD, Toruń – Warszawa, 30 października 2010 r.

Źródło: ZMPD

19.02.2011

Tagi: przewoźnicy, winiety, raport, Magdalena Osińska, opłaty za przejazd po drogach krajowych, elektroniczny system, ETC

Udostępnij