Czy gospodarstwa domowe udźwigną podwyżki stóp NBP?

Czy popandemiczna normalizacja poziomu stóp procentowych NBP może „zdewastować” sytuację finansową gospodarstw domowych? Zainspirowani pierwszą od prawie dekady podwyżką stóp procentowych w Polsce, postanowiliśmy przeanalizować wrażliwość polskich gospodarstw domowych na normalizację krajowej polityki pieniężnej. Wnioski z naszej analizy są pomocne m.in. przy ocenie perspektyw popytu konsumpcyjnego oraz jakości portfela kredytów dla gospodarstw domowych.

Wyniki naszych projekcji pokazują, że polskie gospodarstwa domowe cechuje wysoka zdolność do poradzenia sobie ze wzrostem kosztu obsługi zadłużenia, zarówno w porównaniu z wcześniejszymi epizodami wzrostu stóp w Polsce, jak i z obecną sytuacją w innych europejskich gospodarkach.

Oszacowaliśmy koszty obsługi zadłużenia kredytowego gosp. domowych w 2022 w dwóch scenariuszach wzrostu stóp NBP: do końca 2021 o 100pb (powrót do poziomu sprzed pandemii) i o 200bp (w skali zgodnej z obecnymi oczekiwaniami rynkowymi, ale rok szybciej), a także równoległej zmiany kursu złotego o +/-10%. Nawet w „szokowym” scenariuszu wzrostu stóp o 200pb koszty obsługi kredytu w relacji do dochodu do dyspozycji wzrosłyby zaledwie o 0,36pp do 4,1%, a więc byłyby niewiele wyższe niż przed pandemią i znacznie niższe niż w szczycie obciążenia kosztami obsługi zadłużenia niemal dekadę temu. Innymi słowy, nawet w scenariuszu dość drastycznej normalizacji polityki pieniężnej NBP (podwyższenie stóp aż o 200pb już przed końcem 2021) nie należy oczekiwać z tego tytułu w 2022 istotnego osłabienia dynamiki popytu konsumpcyjnego lub znacznego pogorszenia jakości portfela kredytowego w segmencie gospodarstw domowych.

Kluczowym czynnikiem ograniczającym wrażliwość gospodarstw domowych na podwyżki stóp procentowych jest silny wzrost dochodów. W naszej analizie przyjmujemy, że w latach 2021-2022 dochody rozporządzalne rosną o 6% rocznie, a więc w tempie zbliżonym do obserwowanego w latach 2017-2019. Biorąc pod uwagę silnie wzrostowy trend płac oraz skutki Polskiego Ładu, faktyczny wzrost dochodów może się okazać większy, szczególnie dla najmniej zamożnych gospodarstw domowych.

Ważnym czynnikiem determinującym wrażliwość gospodarstw domowych na podwyżki stóp jest skala ich zadłużenia. Pomimo boomu gospodarczego i długiego okresu stabilnie niskich stóp procentowych przed pandemią, dynamika kredytów dla gospodarstw domowych była umiarkowana. Podczas pandemii dynamika akcji kredytowej nadal słabła, mimo obniżki stóp niemal do zera w 1h20. Relacja zadłużenia kredytowego gospodarstw domowych do ich dochodów do dyspozycji spadła z 48,9% na koniec 2019 do 46,4% w 1q21. „Zdelewarowanie” gospodarstw domowych zmniejszyło ich wrażliwość na podwyżki stóp. W naszej analizie zakładamy, że zadłużenie gospodarstw domowych w trakcie 2022 wzrośnie o blisko 7%, podobnie jak w tym roku.

Istotny wpływ na zdolność gospodarstw domowych do obsługi zobowiązań mają ich oszczędności/aktywa. Wymuszone oszczędności z czasu pandemii stanowią dodatkowy bufor bezpieczeństwa dla zdolności kredytobiorców do obsługi zadłużenia. Bufor ten jest doskonale widoczny w gwałtownym wzroście aktywów finansowych gospodarstw domowych, których wartość w 1q21 przekroczyła 110% PKB.

Źródło: PKO Bank Polski

27.10.2021

Tagi: gospodarstwa, domowe, koszty utrzymania, inflacja, stopy procentowe